महिपतगड, सुमारगड आणि रसाळगड : गर्द वनातील त्रिकुट

महिपतगड, सुमारगड आणि रसाळगड

नभा नभातुनी 

दऱ्या खोऱ्यांतुनि   

गर्जितो माझा सह्याद्री …!!

दिशा दिशांना साद घालूनी 

पुलकित होतो सह्याद्री …!!!

मी निसंर्ग प्रेमी आहे अन सह्य वेडा हि..अन  म्हणूनच  सह्याद्रीत वारेमाप भटकताना मी स्वतः असा विरून जातो. प्रेरित इतिहासाची अन भौगोलिक दुनियाची सांगड घालत. तर कधी ह्या सृष्टी सौंदर्याने  नटाटलेल्या निसर्गाशी एकरूप होतं त्याच्याशी हितगुज करतं..

महिपतगड, सुमारगड आणि रसाळगड हि अशीच आमची एक सुंदर, गर्द वनातलि त्रिकुट मोहीम …चार मित्रांसमवेत ३ दिवस  अनुभवलेली. 

चलाsss तर मग त्या अनुभवाची शिदोरी तुमच्या पुढे उघड करतो. 

२०१५ , नोव्हेंबर  सरला. डिसेंबर महिना उजाडला.

सालाबादप्रमाणे इंग्रजी महिन्याच्या वर्षा अखेरीस सह्याद्रीच्या कड्या कपाऱ्यात भटकंती करण्याचे आमचे स्वप्नं मनी वेध घेऊ लागले.  कुठे जायचं ह्याचा ठराव पास  झाला. हळूहळू एकेक माहिती जमा  होऊ लागली. त्यावर मित्रांची बैठक झाली. काय, कस जायचं ?  ह्यावर चर्चा रंगली.  वेळ खर्चाचा अंदाज मांडला गेला. जाण्यावर अन तारखेवर शिक्कामोर्तब झाले.  अन पाठीवर ओजड अशी  सक्क लादून आम्हा ४ मित्रांची फौज ३१ तारखेच्या रात्री कोकण कन्या’च्या संगतीने  खेडच्या प्रवासाला  वारेमाप निघाली.

गर्द  वनातील त्रिकुट  सर करायला. त्याच नाव

महिपतगड, सुमारगड आणि रसाळगड

रत्नागिरी जिल्ह्यातल्या  खेड तालुक्याच्या पूर्वेस साधरण २०-२५ किमी दूर, सह्याद्रीच्या मुख्य रांगेला समांतर अशी उभी असलेलेली हि गर्द वनातील डोंगर रांग. म्हणजेच महिपतगड, सुमारगड आणि रसाळगड

नित्य नेहमी सह्याद्रीत वणवण भटकणारे  अन वेग वेगळ्या वाटा  धुंडाळनारे  ट्रेकर्स मंडळी इथे हमखास भेट देऊन जातात.  पण इतर  कुणी इथे फिरकत नाही. अपवाद काय तो किल्ले रसाळगडाचा. कारण तिथपर्यंत आता थेट गाडी रस्ता झाल्याने, पायथ्याशी वाहनं हि नेता येतात.  त्यामुळे जाणं – येणं सहज सोपं अन आरामदायी झालं आहे. 

किल्ला हि म्हणावा तसा छोटेखानी पण देखणा असल्याने  इथे पर्यटकांचा ओघ तसा अधून मधून होतच असतो. आम्हाला  आमच्या ट्रेकची सांगता ह्याच  रसाळवाणी  किल्ल्यांनी करायची होती. म्हणून आम्ही थोडी वेगळी वाट धरली. 

मुळात इथे येण्याआधीच आमचा तसा प्लान ठरला  होता. 

भले खेडपासून रसाळगड – सुमारगड  – महिपतगड असा दुर्गक्रम असला तरी आमची सुरवात महिपतगड पासून होणार होती. त्यासाठी दहिवली हे महीपतगडाच्या पायथ्याचे गाव गाठायचे होते. तेथून सुमारे  साडे -तीन तासाची उभी चढणीची पायपीट आम्हाला बेलदार वाडीत घेऊन जाणार होती. 

बेलदार हि साधारण पंधरा एक घरांची मिळून असलेली टुमदार वाडी. येथून किल्ला गाठण्यास साधरण पाऊन एक तास लागतो. दुसरी एक वाट  म्हणजे   वाडी जैतापूर (मांडवा ) मार्गे  ,  सरळ सोपी वाट ..येथून हि बेलदार वाडीत पोहचता येते. आता तर येथून अर्ध्यापर्यंत गाडी रस्ता आला आहे . त्यामुळे येथून जाणे म्हणजे  वेळेची अन शारीरिक उर्जेची बचतच म्हणावी लागेल. 

तर कोकण कन्याच्या सुसाट हवेशीर प्रवासाने आम्ही खेड गाठलं.   तेंव्हा २०१५ ची सांगता होऊन २०१६ ह्या इंग्रजी नवं वर्षाची सुरवात झाली होती.

पहाटेचा अंधार मात्र अजूनही गडद रंगाने न्हाहून  निघाला होता. सूर्य नारायणाची कोवळी साज अजूनही क्षितिजाशी उधळली न्हवती. 

पहाटेचे तसे साडे पाचच  वाजले होते.  पण साडेपाचच्या सुमारास सुटणारी दहिवली एसटी मात्र अजूनही गैरहजर होती. म्हणून तिच्या अनुपस्थितच तोपर्यंत तिथल्याच एका हॉटेल मध्ये आम्ही थोडफार खाऊ पिउ घेतलं आणि साधारण सव्वा सहाच्या सुमारास  एसटीच  आगमन होताच..एसटी दिशेने  धाव घेतं आत शिरकाव करत जागा मिळेल तिथे आम्ही आसनस्थ झालो. 

तशी एसटीत तुरळकच  माणसं होती.  मुंबई  वरून काही दाखल झालेली.  आप्तजणांच्या  भेटीसाठी, कुणी कुठल्याश्या कामासाठी, आम्ही मात्र मुद्दाम वेडी वाकडी वाट करत किल्ले भ्रमंती साठी निघालो  होतो. 

बस्स अजून काही क्षणाचा  अवधी होता.  महीपतगडाच्या दर्शनासाठी मन आसुसलं  होतं. साधारण १ तासाचा हा पल्ला हा एसटी प्रवास, आम्हाला आमच्या मुक्कामी म्हणजेच दहिवलीला घेऊन जात होता.  तिथून पुढचा पायी प्रवास …ठरलेला. 

दहिवली  :

लहान मोठ्या वाड्यांचे मिळून असलेलं एक  गावं . 

आम्ही साधारण  सव्वा सातच्या ठोक्याला, कुडकुडतच दहिवली गावात पोहाचलो.  
तेंव्हा सुर्यनारायणाची कोवळी किरणं हि  एव्हाना भूतळावर दाखल झाली होती. 
साऱ्या सृष्टीची दिनचर्या उगवत्या  त्या सूर्य नारायणाला जणू  वंदन करत सूर खेळू लागलेली.  
पाखरांची मंजुळ शिळ मनाशी सौख्य उजळत होती.  
हळूहळू गाढ निद्रा अवस्थेतून लोकं हि  जागे होत  आप आपल्या कामास जुंपत होते. कौलारू घरांच्या एकेक वाड्यांनी वसलेलं हे गाव . फारचं   देखण अन सुंदर दिसत होतं. 

दहिवली – हे म्हणावं तर  लहान मोठ्या वाड्यांचे मिळून असलेलं एक  गावं. इथले ग्रामस्थ म्हणजे शेलार – मोरे आणि इतर जण.  . दळणवळणाच त्याचं साधन म्हणजे हि  एसटी आणि  काही  खाजगी वाहन. भात इथला मुख्य पीक. वर्षभरातुन तो  एकदा घेतला  जातो. 
असं तिथल्या ग्रामस्थांकडून कळलं.  असो, 

सकाळी 7 दरम्यान आम्ही एसटीतून  दहिवलीत उतरलो. काळोख्या नजरेतून आमची आता सुटका झाली होती. प्रकाशधारा दिसू लागल्या होत्या.  आभाळ कसं मोकळं होतं. गारवा फैलून होता.  एक  मोकळा श्वास घेत आम्ही इकडं  तिकडं जरा नजरानजर केली. काही ग्रामस्थ मंडळी उभी दिसली. त्यांच्याशी चौकशी करावयास म्हणून गेलो.  

किल्ल्याची वाट कोणती होsss ? तेंव्हा ते आमचं बोलण ऐकून,  एसटी तून उतरल्यांपैकी एकाने ..चलाssss या माझ्यासोबत म्हणून. पथपरेड सुरु केली. त्यांच्या बरोबरीने  आम्ही हि चालू लागलो. चालता  चालता एकमेकांची ओळख झाली . 

नाव  : उमेश मोरे . वरच्या शेलार वाडीतले.   मुंबईतून   शक्ती तुराच्या कार्यक्रमासाठी आज विशेष करून ह्याचं येन झालं होतं . शाहीर असल्याने त्यांचाच तो  कार्यक्रम होता. त्यांनी आयोजित केलेला. संध्याकाळी सातच्या सुमारास …इथल्याच कुणा एका गावात तो कार्यक्रम ठरलेला. त्यासाठी त्यांनी  आम्हाला हि येण्याचं आमंत्रण दिलं.  पण ते काही आम्हाला शक्य न्हवतं. महीपतगडाची ओढ अधिकच खुणावू लागली होती.  घोड्यांच्या टापांनी  पाय आता घौड दौड करू लागले होते.

दहिवली गावातुनाच सरळ उजवीकडच्या हाताला वळसा घेत,  थोडा उंचवटा चढत आम्ही पुढे सरू लागलो. उमेश मोरेंच्याच एका ओळखी ठिकाणी..आग्रहातर आम्ही चहा पान घेतलं अन क्षणभराच्या विश्रांती नंतर  पुन्हा नव्या दमानं आमच्या  मार्गीस्त लागलो. 

दहिवली गावातून साधारण  १५-२० मिनिटाच्या पायपीटा नंतर, थोडा उंचवटा गाठल्यावर शेलारवाडी लागते.  तिथूनच पुढची पायवाट आहे. उमेश मोरेंनी आम्हास  एका टेकडापर्यंत मार्ग दाखवला आणि आणि आल्या मार्गी ते पुन्हा  माघारी  परतले.
आता येथून पुढे आम्हालाच आमची पायवाट शोधावि लागणार होती. 

काही क्षण तिथेच पाठीवरल्या बॅगा  टाकून आम्ही क्षणभर विसावलो. सभोवतालाच्या शांततेची एकरूप होतं आणि पुन्हा मार्गीस्थ झालो. 

गर्द रानातली सुकलेली पानवळ सर्वत्र  अस्ताव्यस्त  अशी पसरलेली. त्या पानवळीतून चालताना करssकरss असा नादब्रम्ह होई. तेंव्हा ह्या मातीशी  निष्ठा राखून, आपलं अस्तित्व मिटेपर्यंत झगडणाऱ्या त्या सुकल्या पानांची कथा अगदी  नव्यानेच  जन्म घेई. 
अन मनाला जगण्याचा मर्म सांगू जाई . 

निसर्गातील प्रत्येक घटक  हा तसा जगण्याचा एक मूळमंत्रच  आहे. त्याकडे डोळसपणे पाहिलं कि ते स्वतःउन उमगून येतं.  वेड्या वाकड्या वाटे आम्ही पुढे चालत होतो.  अधून मधून कुठल्याश्या पाखरांचा मंजुळ स्वर कानी पडत होतं. वाऱ्याची झुळूक हि घामजलेल्या अंगाला सुखद असा स्पर्श करून जाई.
जणू निसर्गातील ममत्वेचा हा हळुवार स्पर्शच ..
अंगातला क्षीण अश्याने कुठल्या कुठे निघून जात होता. 

चालता चालता आम्ही  एकमेकांशी बोलत होतो. मधेच शांत होतं होतो. निसर्गाच्या चमत्कारीत घटकांचा  कानोसा घेत  आम्ही आता एका टेकडावर येउन पोहोचलो.

 महीपतगडचा  येथून विहिन्ग्मय अस दृश्य नजरेस भरलं. तासाभराची हि पायपीट खरंच सुखाचं क्षण देऊन गेली.  कॅमेरातही ते क्षण बंदिस्त करून घेतले  अन पुन्हा पायीपिट  सुरु केली. 

साधारण तीन ते साडे तीन तासाची तंगडतोड केल्यावर.. चढ उतार करत आम्ही कुठे ..बेलदारवाडीत येउन पोहोचलो.

बेलदारवाडी  :

हि पंधरा एका घरांची. निसर्गसंपन्न अन डोंगरांनी दऱ्यांनी वेढलेली अशी हि डौलदार वाडी. तिथे शिरकाव करण्याआधी  गावाच्या वेशीवर ग्रामस्थ शंकर पवार ह्या आजोबां ची आमची गाठभेट झाली. तेंव्हा चालता बोलता  त्यांच्यासोबतच  त्याचं घर गाठलं.

शेणा मातिनी सारवलेलं ते कुड्याचं  घर, फारच देखण असं. प्रवेश करताच आजींनी अगदी आपलेपणानं स्वागत केलं.  नुकताच शेणानं सारवलेल ते अंगण, .उन्हं लागू नये म्हणून केलेली बाबूंची आरास अन त्यावर फांद्या पानांनी झाकाळलेलं मांडव आणि मोकळ्यावळानं भिरभिरनारं उनाड वारं अन त्यानं  होणार गुंज ..

हे पाहून अन स्पर्शून आम्ही तिथेच बैठक मारली. अन मोकळे झालो. 

तीन साडे तीन तासाचा आलेला तो  थकवा त्याने कुठल्या कुठल्या उडून गेला ते कळलच नाही.

पण पोटी  भुकेचे कावळे  मात्र आग धरून होते.  तेंव्हा  त्यांना शांत करण्यास आम्ही पुढाकार घेतला. सोबत  जे काही आणलं होतं ते बाहेर काढलं आणि हादडण्यास सुरवात केली. आंबोली काय, खोबऱ्या अन  लसणीची  चटणी काय, बटाट्याची  भाजी काय , गरम गरम आजीनी दिलेली भाकरी काय , पोट अगदी तृप्त झालं होsssss..

साधारण दोन तास आम्ही आजोबांच्या मोकळ्या अंगणात मुक्काम धरून होतो.  आजी आजोबांकडून जे ऐकीव (किल्ल्या विषयी इतर गोष्टी विषयी ) मिळतंय ते ऐकत होतो. 

त्यात सुमारगडाच्या घडलेल्या दुर्घटना ..त्याची कठीणाई .., जाणारी बिकटवाट,  महीपत गडाची पाय वाट ..प्राणी, जंगल, मंदिर, होणारा उत्सव ह्या त्या गोष्टीवर चर्चा रंगली.

आजी आजोबांनी जे जे ठाव ते ते त्यांनी मोकळेपणाने  सांगितले. आम्ही ते अधीरतेने ऐकून घेतलं. मनात साठवून घेतलं  आणि काही क्षण तिथे  निवांत पडून राहिलो. 

बेलदार (साधारण पंधरा एक घरांची कौलारू वाडी ) वाडी. 
महीपत गडाच्या पायथ्याशी वसलेलं हे एक चिमुकलं गाव.

गावात सहजा कुणी तरुण मंडळी दिसणार नाहीत. जे कुणी आहेत ती सगळे मुंबईत ..

कामासाठी स्थायिक झालेली . त्यामुळे सगळी वयस्कर माणसं तेवढी इथे आहेत. 
आम्ही जिथे उतरलो अन विसावलो ते शंकर पवारांचं घर. 
आजीनी न सांगता मस्त गरमा गरम भाकऱ्या,  चटणी आणि जग भरून दही जेवणाकरिता म्हणून पुढ्यात ठेवले. आमच्या सोबत इतर पदार्थ होतेच, 
थेपले काय, ढोसे काय, खोबऱ्याची चटणी काय, पुरण पोळी काय …पोट अगदी तृप्त झालं. 

महिपतगड, सुमारगड आणि रसाळगड

राया धनगराच घर : बेलदार वाडीपासून वीस पंचवीस मिनिटाची पायपीट करत आम्ही ह्या झापशी पोहोचलो. सुंदर नितांत अन रमणीय असं हे ठिकाण.  आम्ही पोहचलो तेंव्हा तिथे कुणीही न्हवते. 

राया धनगराच हे झाप.  ह्यांचा उल्लेख एका ब्लॉगमध्ये वाचला होता. तसेच २०-२५ वर्षाच्या एका कुठल्या पुस्तकातही त्यांचा उल्लेख आहे असं त्यात नामदर्शित केलं होतं. पण आम्हाला त्यांच्या भेटीचा योग काही जुळून आला नाही.

तेंव्हा तिथे एक छबी घेतली. आमच्या सोबत होते ते सीताराम जाधव काका (ह्यांचा हि उल्लेख एका ब्लॉग मध्ये वाचला होता )महीपत गडाला प्रस्थान करण्या आधी त्यांना भेटून आमच्या पुढच्या प्रवासाबद्दल त्यानं सांगितले होते. त्यांना तशी विनंती केली होती. आमच्या सोबत येणार का म्हणून …आणि त्यांनी लगेच हो म्हटलं होतं आणि त्याप्रमाणे दुसऱ्या दिवशी सकाळी ते आमच्यासोबत वाट धरू लागले.

महीपतगड ते रसाळगड (सुमारगड सर करून ) हे अंतर घनदाट झाडीतून वळण घेत ..साधारण ८ ते ९ तासाच आहे. आणि ते सोबत कुणी माहितीगार असल्याशिवाय पार करणं अशक्य आहे. इतकं ते घनदाट जंगल आहे.
आम्हाला ह्या काकांनी पार,  रसाळगडापर्यंत पोहोचतं केलं. म्हणून लवकर अन वेळेत पोहोचता आलं. 

महिपतगड, सुमारगड आणि रसाळगड

                                                                                                                                            ”बाळांनो , शूज वगैरेच इथेच काढून जाsss” 

साधारण ५० फुटी उभ्या कातळाची ती चढ थोडी अवघड असल्याकारणाने…सीताराम काकांच्या शब्दाला मान देऊन आम्ही अनवाणी पायीच सुमारगडाचा संपूर्ण माथा पिंजून काढला.
सुमारगडाचा माथा तसा लहानच. त्यामुळे फारसा वेळ काही लागला नाही.
पाण्याच्या टाक्या, मंदिरं, नितांत सुंदर परिसर आणि काही दुर्ग अवषेश पाहून आल्या त्या मार्गे आम्ही पुन्हा हळुवार उतरवून रसाळगडाच्या मार्गे लागलो.

महीपत- रसाळ ह्या खिंडीपासून साधारण दीड एक तास, तीव्र वळणाची रानवाट पायी तुडवत  आम्ही सुमारगडाला वळसा दिला. अन ह्या इथवर येउन पोहोचलो.
त्यावेळेस दुपारचा साधारण दीड एक वाजला होता.

सुर्य डोक्यावर आग ओकू लागलेला अन त्यात भुकेची आग पोटी उसळण घेत होती.
पण अजूनही दूरचा पल्ला होता.
त्यामुळे सटर फटर जे काही होतं. (खजूर, केळ्याचे वेफर्स वगैरे ) ते खाउन- घेऊन पोटाची तृष्णा थोडक्यात भागवली. आणि एकूणच १५ मिनिटाचा हा मोठा HALT घेऊन नव्या दमानं आम्ही रसाळगडाच्या मार्गी लागलो.
अजून काही :
साधारण ९ एक वर्षा पुर्वी. काकांच्या म्हणण्या नुसार..

इथे ह्या वाटे. सुमारगड सर करत असता एकाने मृत्यू ओढवला होता. त्यामुळे सह्याद्रीत कुठेही भटकताना घाई करू नका. कातळ टप्पे अन अवघड वाटा चढत असताना हवा तितका वेळ घ्या. पण सांभाळून, स्वतःला सावरून, तिथे अति आत्मविश्वास नको.

क्षणभर विश्रांती _रसाळगड वाटे..

सुमार गडाच्या पायथ्यापासून ..साधारण अडीच तीन तासाची घनदाट रानवनातील, आडवळणाची वाट पायी तुडवल्यावर रसाळगडाची सुंदरता दुरूनच अशी नजरेत भरली . त्याच्या नुसत्या दर्शनानं आमचं थकलेलं तहानलेलं मन अगदी तृप्त झालं. 

समोर दिसतोय तो रसाळगड. त्याचं मनोमन दर्शन घेत असता..मित्रावळ आणि सीताराम काका. 

-गाव तेथे एसटी …

कधी डांबरी रस्त्यावरील धूळ फेकत तर कधी,  लाल मातीचा धुराडा उडवत, कधी सुसाट कधी आचके देत,  बसल्या बसल्या खिडकीच्या चौकटीतून ..डोंगर दऱ्याचं अन हिरवाईच नेत्रसुख दर्शन देऊन,  गावो गाव जोडणारी हि एसटी ..प्रवासातील माझं एक आवडीचं वाहन…

तर असो ..

रसाळगडावरची मंतरलेली ती रात्र अनुभवून आम्ही दुसऱ्या दिवशी..

  सकाळी १०:३० च्या आसपास,  किल्ल्याचा काही उर्वरित भाग पाहून निमणी कडे वळालो. 

निमणी हे रसाळगडाच्या पायथ्याच गाव.

किल्ल्यावरून एक नजर टाकली कि गर्द रानावनातून वळणा वळणाची वाट आपल्या थेट निमणी गावात नेउन सोडते .

निमाणीपासून साधारण पाऊन एक तासाची पायवाट केली कि रसाळ गडाचा माथा गाठता येतो.

स्वतःचं वाहन असल्यास ..वीस पंचवीस मिनिटाची बचतच. डांबरी रस्ता थेट किल्ल्याच्या  पायऱ्या पर्यंत घेऊन जातो.                                                                                                                                                           

..एसटी आली हो

तर असा हा आमचा..गर्द वनातील त्रिकुट..

महिपतगड, सुमारगड आणि रसाळगड